Leven & werken

Boer en kunstenaar, geboren en getogen in Twente

Elsenerbroek: een Markelose buurtschap gelegen tussen Enter en Goor.
Twents boerenland, houtwallen, bosjes, weilanden met roodbonte koeien, esgrond, korenakkers, slingerende beekjes, boerderijen met onderschoer, een molen, in de verte Markelo met zijn vierkante kerktoren.
Jan Broeze was verknocht aan dit gebied, waar hij in 1896 op de boerderij van zijn grootouders geboren werd. Gedurende zijn lange kunstenaarsleven was het een van zijn voornaamste inspiratiebronnen, vele malen legde hij het vast, in allerlei technieken en in allerlei stijlen.

Biografie

Levensbeschrijving

Atelier anno 1993

1896
Geboren in Elsenerbroek...

1923
Kennismaking met Jan Kruysen

12 dec 1945
Medeoprichter De Nieuwe Groep

Werk aanwezig

Literatuur

Levensbeschrijving

Egbert Jan Broeze werd op 29 november 1896 geboren op de boerderij van zijn grootouders in Elsenerbroek, een Markelose buurtschap tussen Enter en Goor. Hij gaat naar de lagere school in Enter en vervolgens naar de avondlandbouwschool in Goor, overdag werkt hij op de boerderij.
Hij groeit op in een protestants boerenmilieu.
Jan Broeze is een sociaalvoelend mens en heeft een marxistische levensbeschouwing. Hij is zowel boer als (autodidactisch) kunstenaar.

Al op jeugdige leeftijd begint hij te tekenen, aanvankelijk naar voorbeeld van plaatjes in zijn schoolboeken. Zijn contact met de heer en mevrouw Krouwel-Blaauboer, een kunstminnend onderwijzersechtpaar is van grote betekenis voor zijn politieke, geestelijke en artistieke ontwikkeling. Zij stimuleren zijn kunstzinnigheid en brengen hem in aanraking met musea, boeken en muziek. In deze periode gaat hij ook aquarelleren en schilderen.

In 1923 verblijft de Brabander Jan Kruijsen (links met hoed), schilder van boerenfiguren, landschappen en kruiswegstaties, enige tijd in Goor. Hij wordt de belangrijkste leermeester van Jan Broeze (rechts) en leert hem stromingen in de beeldende kunst kennen, zoals het kubisme, waarvan hij zeer onder de indruk raakt.

In 1923-24 zijn Kruijsen en Broeze enige tijd samen in Silezië. De sociale wanverhoudingen en de grote armoede waarmee ze daar geconfronteerd worden, maken diepe indruk op Jan.
Deze reis zal tot in de jaren vijftig een inspiratiebron voor hem blijven.

In 1925-26 krijgt Jan Broeze les van de Almelose portretschilder Jos Beeling.
Het kubisme laat hem niet los. In 1930 maakt hij zijn eerste werk dat door het kubisme is beïnvloed. Langzamerhand begint hij enige bekendheid te krijgen. In 1933 neemt hij deel aan een groepstentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe.
Ondanks bezoek aan musea en tentoonstellingen elders in Europa blijft hij zeer gehecht aan zijn geboortestreek. Jan Broeze wordt lid van de in 1934 opgerichte Twentsche Kunstkring, waarin de meeste in Twente werkende kunstenaars zich verenigd hadden.
Kort na de oorlog is Broeze een van de oprichters van De Nieuwe Groep, een aantal kunstenaars dat tijdens de oorlog het plan opvatte 'de modernen' in het oosten des lands te verenigen.
Er worden diverse tentoonstellingen georganiseerd niet alleen in Twente, maar ook in het Vondelparkpaviljoen in Amsterdam (1949) en in het Frans Halsmuseum in Haarlem (1950).

Jan Broeze gaat in 1959 samen met Karel Schönfeld-Wichers (broer van de schrijver Belcampo) op reis naar Zuid-Frankrijk en Spanje. Hij maakt veel schetsen en studies, die hij later in zijn atelier in Elsenerbroek in olieverf uitwerkt.

In 1961 heeft hij zijn eerste overzichtstentoonstelling in het Rijksmuseum in Enschede.
Na 1964 gaat het met zijn gezondheid bergafwaarts. Hij krijgt tuberculose en wordt in een sanatorium in Hellendoorn opgenomen. Ook daar maakt hij veel schetsen. Eenmaal weer thuis blijft hij tot op hoge leeftijd tekenen en schilderen.
Ter gelegenheid van zijn tachtigste verjaardag organiseert het Rijksmuseum Twenthe in 1976 zijn tweede overzichtstentoonstelling.

Jan Broeze overlijdt op 5 december 1983 op 87-jarige leeftijd in Delden.

Biografie

29 nov 1896

Jan Broeze geboren te Elsenerbroek (gemeente Markelo) op de boerderij van zijn grootouders Leetink.

1898

Broer Hendrik wordt geboren, samen met hem zal Jan later het werk op de boerderij doen.

1901

Moeder Broeze overlijdt, opa en oma Leetink nemen de opvoeding van Jan en Hendrik op zich.

1908-1909

De eerste tekeningen.
Klik op een miniatuur voor een vergroting in een nieuw scherm.

Hertje in bos (1908)
Potlood
15,5 x 19

Vogel en vogelnestje (1909)
Potlood
14 x 17

ca. 1912

De eerste olieverfschilderijen.
Regelmatig contact met de latere mevrouw Krouwel-Blauwboer, die hem als kunstenaar ”ontdekt” en die samen met haar verloofde grote invloed heeft op Jans geestelijke en artistieke ontwikkeling.

1923

Kennismaking met de Brabantse schilder Jan Kruysen die zijn leermeester wordt en hem stromingen in de moderne kunst leert kennen, o.a. het kubisme.

1923-1924

Met Jan Kruysen naar Silezië (destijds Duitsland, nu Polen) waar hij veel schetsen en tekeningen maakt.

1924

Terug op de boerderij waar hij samen met broer Hendrik en diens vrouw woont en werkt.

1925-1926

Les van de portretschilder Jos Beeling te Almelo.

1933

Groepstentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe te Enschede.

1934-1939

Reizen naar Vlaanderen en Parijs.

1944

Doet in Zwolle grondwerken in opdracht van de Duitsers

1945

Duitse soldaten steken de boerderij in brand, vele tekeningen en ca. 20 schilderijen gaan verloren.

12 dec 1945

Mede-oprichter van de kunstenaarsvereniging De Nieuwe Groep samen met Folkert sr., Folkert jr. en Johan Haanstra, Wim ten Broek, Bas Kleingeld, Riemko Holtrop en Ben Akkerman.

1947-1950

Groepstentoonstellingen in Hengelo (Ov.), Velp, Zutphen, Amsterdam en Haarlem.

1953

Monumentale opdracht: sgraffito aan de Sportzaal te Goor.

1959

Met Karel Schönfeld-Wichers naar Zuid-Frankrijk en Spanje.

1961

Tentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe te Enschede

1964-1965

Verblijf in sanatorium te Hellendoorn.

1976-1977

Tentoonstelling in het Rijksmuseum Twenthe te Enschede ”Jan Broeze 80 jaar”.

5 dec 1983

Jan Broeze overlijdt in Delden.

Werk aanwezig

Provinciehuis, Zwolle

Rijkscollectie

Rijksmuseum Twenthe, Enschede

Gemeente Enschede

Gemeente Hengelo (o)

Gemeente Goor (Hof van Twente)

Veel werk is in particulier bezit

Literatuur

De Stichting Collectie Jan Broeze heeft in samenwerking met Henk Lassche een monografie samengesteld.
Dit boek bevat 130 pagina's, uitgevoerd in full colour.
Het is verschenen in 2008.
Lees meer...

Internationaal Maandblad voor Beeldende Kunst "Palaestra", 2e jrg. nr. 2

"Die Constghesellen", 2e jrg. nr. 4

Overijssels Jaarboek voor Cultuur en Historie, 1948

Overijssels maandblad "De Mars", 1953, nr. 1

Overijssels maandblad "De Mars", 1954, nr. 5

Jaarboek Twente 1968

Tijdschrift " Kunstbeeld" nr. 9.  2001 pag. 44

Scheen, P.A. Lexicon Nederlandse Beeldende Kunstenaars 1750-1950

's-Gravenhage,1969, A-L, p. 168

Jaarboek Twente 1985

Nos-programma "Van Gewest tot Gewest":
Kunstschilder Jan Broeze 80 jaar, 9 januari 1977.